Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha postanowiło uczcić rok 2019 – podwójnego jubileuszu: stulecia nawiązania relacji polsko-japońskich oraz dwudziestopięciolecia działalności Muzeum – wystawą mieczy japońskich z kolekcji Muzeum Miecza Japońskiego Bizen Osafune. To wyjątkowe przedsięwzięcie, organizowane we współpracy ze stroną japońską, daje naszej publiczności okazję do podziwiania cennych mieczy – pochodzących z wieków od XIII do XX i sprowadzonych do Krakowa bezpośrednio z Japonii – i po raz pierwszy pokazuje w Polsce miecz japoński z perspektywy kraju jego wytworzenia.
Większość dawnych japońskich mieczy wywodziła się z kilku ośrodków wytwarzania. Najwybitniejszych mistrzów grupowało tzw. gokaden, dosłownie ‘5 tradycyjnych regionów’ o odmiennym stylu wytwarzania głowni sprzed epoki Azuchi-Momoyama (1573–1600): Bizen (obecna pref. Okayama) – skąd właśnie pochodzą miecze z obecnej wystawy; Yamato (pref. Nara); Yamashiro (pref. Kioto); Sōshū (pref. Kanagawa) – mieczników sprowadzonych z Bizen i Yamashiro; oraz najnowsza – Mino (pref. Gifu).
Bizen to jeden z najwcześniejszych i najdłużej funkcjonujących ośrodków wytwarzania miecza. Były tam odpowiednie warunki naturalne – możliwość uzyskania wysokiej jakości żelaza, a także znajdował się tu ważny węzeł komunikacyjny oraz centrum kulturalne i polityczne. W Bizen działało wielu mieczników, którzy wyprodukowali słynne do dziś ze swej jakości i wyglądu głownie.
Ukształtowana w wiekach XII i XIII kultura ludzi wojny uczyniła z Japończyków naród, który przywiązywał bardzo duże znaczenie do wszelkich przejawów zmagań wojennych i walki oraz związanych z tym umiejętności. Wysoko też cenił przedmioty dotyczące tej dziedziny. Od ponad dwunastu wieków broń miała dla Japończyków duchową treść i religijne znaczenie. Stała się symbolem rycerskich cnót, honoru, odwagi i wierności. Obok zwierciadła i tzw. klejnotów (naszyjnik z niedźwiedzich zębów) uchodzi za cesarskie insygnium władzy.
Miecz był najważniejszym elementem uzbrojenia. Wykonany ze stali o niezwykłych właściwościach stanowił broń doskonałą. W ciągu wieków doświadczeń powstało unikalne japońskie rozwiązanie: głownia, którą można by określić jako kompozytową – krawędź tnącą, zewnętrzną wykonywano z twardej stali o znacznej zawartości węgla – umożliwiała ona uzyskanie ostrości klingi, z czego słynęły japońskie miecze, a wewnętrzny rdzeń – ze stali miękkiej o małej zawartości węgla zapewniał elastyczność. Niezwykle wytrzymały miecz był odporny na pęknięcie i na wyszczerbienie krawędzi przy silnym uderzeniu, a wygięty – nawet z ogromną siłą – powracał do swej pierwotnej formy.
W ciągu wieków w Japonii powstało wiele typów mieczy – posługiwano się nazwą danego typu. Dopiero pod koniec okresu Edo (1600–1868) zaczęto częściej używać ogólnego słowa – nihontō. Do Japonii przybyły miecze z Zachodu, określane jako yōtō, i dla wskazania różnicy między tymi rodzajami broni zaczęto posługiwać się wyrażeniem nihontō, oznaczającym „miecz japoński”. W dzisiejszych czasach określenie to jest stosowane najczęściej w odniesieniu do miecza typu katana. Japońska typologia jest inna, a kategoria „miecz japoński” obejmuje nie tylko rozmaite rodzaje mieczy pojawiające się w ciągu dziejów, w tym ken – prosty obosieczny miecz wykorzystywany głównie jako przedmiot rytualny w buddyzmie ezoterycznym – ale również charakterystyczną dla Japonii broń drzewcową: naginata, nagamaki czy yari. Japończycy mają na myśli całą broń białą, wytwarzaną ich tradycyjnymi metodami (japońska stal tamahagane – dosłownie: drogocenna stal, pochodziła ze specjalnego żelazowego tzw. czarnego piasku satetsu, wydobywanego z koryta rzecznego), w których duży nacisk kładzie się również na walory estetyczne broni.
Miecze charakteryzowała wspaniała struktura metalu i elegancka forma. Za najcenniejszą część miecza uważa się głownię. Formę – lekko zakrzywioną, z jedną krawędzią tnącą – otrzymała ona między X a XIII wiekiem (mimo tego kształtu w fachowej terminologii broń tę określa się mianem miecza, a nie szabli).
Wystawa czynna do 1 marca 2020.
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha
ul. M. Konopnickiej 26
SPONSORZY
▪ Expo’70 Fund Kansai Osaka 21st Century Association
▪ Toshiba International Corporation
▪ Związek Pracodawców Shokokai
▪ Setouchi City
ms
