W magicznym okresie przedświątecznym, gdy Kraków otula się blaskiem, uliczki Starego Miasta nabierają niezwykłego uroku. To wtedy zaczynają pojawiać się barwne, ręcznie wykonane szopki, stanowiące część kultury miasta. Tradycja krakowskich szopek to nie tylko kunszt rękodzielniczy, lecz również świadectwo kreatywności artystycznej i historycznego dziedzictwa. W tym artykule odkryjemy tajniki tej wyjątkowej tradycji, zapoznamy się ze znaczeniem krakowskich szopek oraz zastanowimy się, jak współczesność przyjmuje i kontynuuje tę sztukę.
Historia i geneza krakowskich szopek
W drugiej połowie XIX wieku w Krakowie wykształciły się charakterystyczne cechy szopek, oddzielające je od innych. Inspiracją były wzorce architektoniczne zabytkowych krakowskich kościołów. Szopki przybierały formę smukłych budowli z dominującymi wieżami, a ich twórcami byli murarze z przedmieść Krakowa, takich jak Krowodrza, Zwierzyniec, Czarna Wieś, Grzegórzki i Ludwinów. Murarze ci, szukając dodatkowego źródła zarobku w okresie jesienno-zimowym, tworzyli szopki w dwóch rozmiarach: małe do sprzedaży i duże, przenośne teatrzyki do przedstawień kukiełkowych przez zespoły kolędnicze.
Najbardziej wyrafinowaną architektonicznie formę szopki stworzył Michał Ezenekier z Krowodrzy. Znana była również jako „szopka matka”. W trakcie wojny tradycja zanikła, a po niej entuzjaści tradycji podjęli próby przywrócenia krakowskich szopek. Niemniej jednak, w latach trzydziestych XX wieku, pod wpływem kryzysu gospodarczego i konkurencji innych form rozrywki, szopki straciły swój tradycyjny styl, a ich popularność spadła.
Szopki konkursowe
Aby zachować tę sztukę, w 1937 roku Jerzy Dobrzycki, pasjonat krakowskich tradycji, zorganizował konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską u stóp pomnika Adama Mickiewicza. Od 1946 roku organizacją konkursu zajmuje się Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, a w 2023 roku odbyła się 81. edycja.
Konkurs wprowadził nowy rodzaj szopki krakowskiej, zwanej szopką konkursową. Te figury, z nielicznymi wyjątkami, nie służą już do odgrywania przedstawień, lecz są tworzone wyłącznie dla celów estetycznych, aby zachwycać kunsztem wykonania.
Twórcy skupiają się głównie na doskonaleniu wartości architektonicznych i dekoracyjnych. Głównymi materiałami, z których korzystają artyści, są drewno lub sklejka, z wieżami i mniejszymi elementami architektonicznymi z tektury, pokrytymi kolorową folią aluminiową lub staniolem. Witraże pierwotnie wykonywano z papieru i celofanu, a obecnie z przezroczystych tworzyw sztucznych.
Charakterystyczne są gotyckie wieże, renesansowe arkady, attyki i barokowe kopuły. Szopki są symetryczne, z nawiązaniami do krakowskich obiektów, takich jak mury miejskie, Brama Floriańska, Sukiennice czy kościół Mariacki.
Dzisiaj, kiedy Kraków przygotowuje się do świątecznego czasu, szopki są symbolem jedności, współpracy i magicznego piękna. Każda z nich jest jak magiczne okno do innej epoki, a jednocześnie most łączący pokolenia. Czy to w konkursach szopek, warsztatach rzemieślniczych czy uroczystych wystawach, tradycja ta kwitnie w świadomości społeczności i podbija serca turystów. Piękna sztuka krakowskich szopek to nie jedyna rzecz, którą to miasto ma do zaoferowania. Poznawaj Kraków online za pomocą zdjęć, streamów lub filmów. Media społecznościowe lub lokalne platformy, takie jak playkrakow.com, pozwolą ci poznać to miasto z każdej możliwej perspektywy.
