Ponad 1000-letnia tradycja, około 300 wojów i białek, starcie dwóch wielkich armii i jeden kopiec! Zapraszamy 3 kwietnia (w godz. 11.30-18.00) na Tradycyjne Święto Rękawki na Kopcu Krakusa. Podczas tegorocznych obchodów poza rekonstrukcjami wydarzeń i zwyczajów średniowiecznych nie zabraknie również odwołań do mitologii – motywem przewodnim będą „Słowiańskie zaświaty“. Wstęp na wydarzenie jest wolny.
Szacuje się, że tradycja odprawiania pogańskich obrzędów związanych z nadejściem wiosny, do których nawiązuje Święto Rękawki, sięga wczesnego średniowiecza (ok. X w.). Z czasem charakter wydarzenia się zmieniał – odchodzono od kultywowania zwyczajów zapoczątkowanych przez przodków i świątecznej atmosfery. W połowie XX w. Rękawka kojarzona już była jedynie z festynem i jarmarczną atrakcją. W 2001 r. – z inicjatywy Centrum Kultury Podgórza i drużyny Wojów Wiślańskich KRAK – udało się powrócić do historycznych korzeni święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków. Od tamtej pory, co roku – we wtorek po Wielkanocy – pod Kopcem Krakusa można przenieść się w czasie i zobaczyć jak wyglądało życie we wczesnośredniowiecznych osadach, potyczki zbrojne wojów oraz tradycyjne obrzędy odprawiane z okazji nadejścia wiosny. Nie inaczej będzie i w tym roku. Nie zabraknie zarówno stałych, osadzonych w tradycji elementów związanych z obchodami Święta Rękawki jak i nowych tematycznych propozycji – tym razem zaprosimy uczestników do poznawania słowiańskiej mitologii i wierzeń związanych z pochówkiem zmarłych. Motywem przewodnim Tradycyjnego Święta Rękawki 2018 będą „Słowiańskie zaświaty“.
Imprezę rozpocznie obrzęd rozpalenia ognia, a tuż po nim odbędzie się zwyczajowy bieg wojów (w pełnym uzbrojeniu) wokół Kopca. Po zakończeniu biegu wszystkie drużyny wojów (ponad 30) biorące udział w wydarzeniu zaprezentują się publiczności. W programie wydarzenia znalazły się również ciekawe inscenizacje – „Legenda o Czarnej Księżniczce ze Wzgórza Lasoty“ oraz „Siuda Baba“. Nie zabraknie również wróżby pomyślności dla grodu Kraka. Zgodnie z tradycją przodków pożegnamy również zimę i powitamy wiosnę obrzędem z Marzanną.
Punktualnie o godz. 16.00 wojowie skrzyżują broń – armia Wiślan zmierzy się z najeźdźcami. Bitewne zmagania będzie można obserwować z bliska, a kiedy wynik starcia będzie już jasny, przyjdzie pora na inscenizację inspirowaną słowiańską mitologią – Weles, srogi pan podziemi, odprowadzi dusze poległych wojów do Nawii, krainy zmarłych. Natomiast około godz. 17.00 będzie można zobaczyć rekonstrukcję charakterystycznego dla wieków średnich pochówku antywampirycznego.
Przez cały czas trwania imprezy uczestnicy będą też mogli zaglądać do osady słowiańskiej i zobaczyć jakie rzemiosła uprawiano w średniowieczu, jakie stroje wtedy noszono i co jedzono – chętni będą mogli spróbować potraw gotowanych według przepisów naszych przodków. Tego dnia u stóp Kopca Krakusa stanie również replika przedchrześcijańskiej świątyni (Kącina – chram słowiański). Miłośnicy magicznych stworzeń koniecznie powinni też zajrzeć do Nawii – mitologicznej krainy zmarłych, która, specjalnie z okazji obchodów Święta Rękawki 2018 zostanie zwizualizowana. Na wszystkich, którzy przyjdą 3 kwietnia na Kopiec Krakusa będzie też czekać nietuzinkowa wystawa tematyczna przygotowana przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie. Chętni będą również mogli przyłączyć się do sypania symbolicznego kopca-mogiły.
Wydarzenie zostało objęte patronatem Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego.
Tradycyjne Święto Rękawki 3.04.2018 | Słowiańskie zaświaty | PROGRAM
godz. 11.30
Wejście wojów na Kopiec Krakusa (30 min)
godz. 12.00
Obrzęd rozpalenia ognia na Kopcu Krakusa (20 min)
godz. 12.30
Bieg wojów w pełnym uzbrojeniu dookoła Kopca (20 min)
godz. 13.00
Przedstawienie drużyn (30 min)
godz. 13.40
„Legenda o Czarnej Księżniczce ze Wzgórza Lasoty” – inscenizacja (20 min)
godz. 14.00
Koncert muzyki średniowiecznej cz. I (30 min)
godz. 14.45
Wróżba pomyślności dla grodu Kraka (15 min)
godz. 15.00
Siuda Baba – inscenizacja (15 min)
godz. 15.20
Dziewczęcy Korowód Wiosenny i obrzęd z Marzanną (20 min)
godz. 16.00
Bitwa wojów – starcie dwóch armii: Wiślanie kontra najeźdźcy (30 min)
godz. 16.30 (bezpośrednio po bitwie)
„Weles odprowadza poległych wojów do Nawii” – inscenizacja (15 min)
godz. 17.00
Pochówek antywampiryczny – inscenizacja (20 min)
godz. 17.30
Koncert muzyki średniowiecznej cz. II (30 min)
Dodatkowo, przez cały czas trwania imprezy:
– Osada słowiańska
– Nawia – kraina zmarłych z mitologicznymi stworzeniami
– Świątynia przedchrześcijańska (Kącina – chram słowiański)
– Jarmark historyczny
– Stanowiska rzemieślnicze
– Symboliczne sypanie kopca-mogiły
– Wystawa „O kopcu Kraka w tradycji i badaniach” przygotowana przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie
Tradycyjne Święto Rękawki | KRONIKA I CIEKAWOSTKI
ok. X w. – szacuje się, że tradycja odprawiania pogańskich obrzędów związanych z nadejściem wiosny, do których nawiązuje Święto Rękawki, sięga wczesnego średniowiecza.
XV w. – na Kopcu Krakusa odbywały się tajemne obrzędy zaduszek wiosennych z ucztą pogrzebową i paleniem ogni, które w „Kazaniach trzemieśniańskich” krytykował Michał z Żarnowca (1497 r.).
II poł. XVI w. – Szczepili lucos z drzew osobliwych gaiki i pieniądze szczerosrebrne, które zowią świętego Jana pieniędzmi rozsiewali (…) i igrzyska tu rozmaite sprawowali. /„Księgi Hetmańskie” Stanisława Sarneckiego/
Prawdopodobnie zaduszki odbywały się w pierwszy dzień wiosny i z tej okazji wzgórze Kopca było oświetlane „oczyszczającym ogniem”. Sadzono również święte gaiki – przypuszczalnie, by dusze zmarłych powracających w postaci ptaków miały gdzie odpocząć. Złe duchy odganiano organizując pokazy szermierki. Prawdopodobnie z tego samego powodu w ziemię zaorywano monety z podobiznami św. Jana. Aby przyciągnąć uczestników pogańskiego święta u podnóża Kopca Krakusa władze duchowne wybudowały kościół pod wezwaniem św. Benedykta, w którym tego samego dnia co zaduszki odbywał się odpust.
XVII w. – po raz pierwszy pojawia się nazwa Kopiec Krakusa oraz Rękawka na oznaczenie wzgórza, na którym usypany był Kopiec. Określenie rękawka pochodzi z języka starosłowiańskiego, od słowa raka/rakew oznaczającego trumnę lub grób.
XVIII w. – najtrwalszym śladem po pogańskim święcie wiosennym jest zwyczaj urządzania na Kopcu styp pogrzebowych za zmarłych, którym poświęcano chleb, jabłka, a przede wszystkim jajka, które – jak wierzono – miały moc zjednywania dobra, obrony przed złem, a jako ziarno życia zasilały duszę zmarłego. To właśnie stąd pochodzi zwyczaj zrzucania pożywienia ze stoków Kopca wprost w ręce okolicznej biedoty, który zachował się do XIX w.
XIX w. – Rękawka stała się główną atrakcją, z powodu której do Podgórza przybywali mieszkańcy całego Krakowa.
5 kwietnia 1836 r. – dekret władz austriackich zakazujący wejścia na Kopiec spowodował, że ludność cofnęła się na Wzgórze Lasoty, pod kościół św. Benedykta i wtedy po raz pierwszy obrządek rzucania jaj i bułek odbył się właśnie tam.
1846 r. – wybudowanie wokół Kopca fortu wojskowego ostatecznie przesądziło o przeniesieniu Święta Rękawki w pobliże kościoła św. Benedykta.
1897 r. – dekret władz austriackich zakazujący zrzucania z góry żywności wydany z powodu „dantejskich scen, które się przy tym rozgrywały”.
I poł. XX w. – Rękawka to już tylko festyn i jarmarczna atrakcja Podgórza (choć jeszcze w 1939 r. największą atrakcją było zrzucanie z góry chleba, jabłek, pisanek, zabawek, baloników).
2001 r. – Centrum Kultury Podgórza wraz z Drużyną Wojów Wiślańskich KRAK postanowili powrócić do słowiańskich korzeni tego święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków pod Kopcem Krakusa.
(źródło: Centrum Kultury Podgórza)
