Cmentarz Rakowicki
Najstarsza nekropolia Krakowa, założona w 1801-2 r. na terenie podmiejskiego wówczas folwarku Bosackiego, w związku z wydanym zakazem pochówków na dotychczas istniejących cmentarzach przykościelnych w obrębie miasta. Teren wykupiły od zakonu Karmelitów Bosych władze austriackie, a koszt urządzenia cmentarza pokryło miasto Kraków i okoliczne gminy. Pierwszy pogrzeb miał miejsce w styczniu 1803r. Apolonii z Lubowieckich Bursikowej, zmarłej 15 I 1803 r. osiemnastoletniej mężatki. Pierwotny grób Bursikowej nie przetrwał, jednak w 1865 r. odpisana została z niego inskrypcja. W styczniu 2003 r., gdy obchodzono 200-lecie założenia nekropolii, odtworzono ową płytę, której poświęcenia dokonał Franciszek Macharski. Nazwa cmentarza pochodzi od nazwy drogi (obecnie ulicy Rakowickiej) wiodącej do odległej o 2 km wsi Rakowice.
Cmentarz Rakowicki był kilkakrotnie powiększany (w 1863, 1885 i 1933 r.), a w jego obręb włączono także założony w pobliżu w 1920 cmentarz (wojskowy).Najstarsza część Cmentarza Rakowickiego została rozplanowana w 1839 r. przez znanego architekta Karola Kremera, jako charakterystyczny plan bramy – symbol przejścia od doczesności do wieczności. W centralnym punkcie tego właśnie założenia wzniesiono w latach 1861-62 r. kaplicę (na miejscu wówczas istniejącej drewnianej) p.w. Zmartwychwstania Chrystusa Pana, ufundowaną, a później ofiarowaną miastu przez rodzinę bankierów krakowskich – Ludwika i Annę Helclów.
Nekropolia jest miejscem pochówku krakowian, zarówno zwykłych obywateli miasta, jak i tych zasłużonych: twórców kultury, naukowców, przedstawicieli znanych rodów, działaczy niepodległościowych, politycznych i społecznych, uczestników ruchów niepodległościowych, powstań, obu wojen światowych i innych.
Cmentarz Rakowicki jako pomnik kultury narodowej, miejsce spoczynku wielu zasłużonych osób, a także wartościowy zespół zabytków sztuki nagrobnej, został w 1976 r. decyzją Urzędu Miasta Krakowa wpisany do rejestru zabytków (nr rejestru A-584).Część nagrobków jest dziełem znanych architektów, m.in. Teofila Żebrawskiego, Feliksa Księżarskiego, Sławomira Odrzywolskiego, Jakuba Szczepkowskiego, a także rzeźbiarzy: Tadeusza Błotnickiego, Wacława Szymanowskiego, Karola Hukana i innych. Cmentarz zajmuje powierzchnię prawie 42,18ha, której znajduje się ok. 75 tys. grobów. Wojskowa część cmentarza przy ul. Prandoty została utworzona w 1920 r. na terenie dawnego placu ćwiczeń saperów jako prostokąt podzielony na 10 kwater. Pierwszymi chowanymi tu osobami byli zmarli w wyniku ran lub chorób żołnierze i oficerowie Wojska Polskiego i członkowie ich rodzin. Znajduje się tam m.in. pomnik żołnierzy Armii Kraków tu pochowanych. Pomnik odsłonięto w 1990 r., trzy lata później złożono przy nim 52 urny z ziemią z pól bitewnych Armii Kraków oraz z Katynia, Ostaszkowa i Miednoje. Odrębne kwatery mają tutaj żołnierze niemieccy. Krakowską młodzież, poległą w latach 1914-1920 upamiętnia pomnik wystawiony w 1926 r. Własną kwaterę mają także żołnierze Armii Czerwonej. Przeniesiono do niej w 1997 r. groby spod Barbakanu. Prostotą założenia wyróżnia się tutaj kwatera lotników brytyjskich.
Miejscem najczęściej odwiedzanym jest grób rodziców papieża Jana Pawła II – Emilii z Kaczorowskich i Karola Wojtyły oraz brata papieża – Edmunda Wojtyły. Pobyty Jana Pawła II na Cmentarzu Rakowickim i jego modlitwę przy grobie najbliższych upamiętnia odsłonięty w dniu 9 kwietnia 2005 r. pomnik wykonany przez prof. Czesława Dźwigaja, zrealizowany staraniem ZCK. Pomnik został artystycznie odlany w brązie, przedstawia Jana Pawła II z dłońmi trzymającymi różaniec wspartymi na klęczniku.
Stary Cmentarz Podgórski
Jest to najstarszy cmentarz komunalny na terenie obecnego Krakowa. Został założony niedługo po roku 1786 (na skutek dekretu cesarza Austrii Józefa II z 1784 r.) i służył mieszkańcom miasta Podgórze do czasu uruchomienia nowego cmentarza przy ul. Wapiennej w roku 1900 (inne źródła podają datę zamknięcia cmentarza w 1903 r., a późniejsza tradycja ustna podaje rok zakończenia I wojny światowej). W późniejszych latach pochówki mogły odbywać się jedynie do istniejących grobów murowanych. Najstarsza znana inskrypcja na tutejszym cmentarzu pochodzi z roku 1794 i dotyczy grobu Agnieszki Drelinkiewiczówny, zniszczonego podczas budowy ul. Powstańców Śląskich w 1976 r. Największy grobowiec rodzinny wystawili w 1886 r. Zdzieńscy, właściciele Płaszowa, przekształcony następnie w kaplicę, również zniszczoną podczas budowy wspomnianej ulicy. Najczęściej odwiedzanym miejscem na cmentarzu jest grób Edwarda Dembowskiego i 27 poległych uczestników procesji podczas powstania krakowskiego 27 II 1846 r.
Do znanych mieszkańców Podgórza spoczywających na tutejszym cmentarzu należeli: Wojciech Bednarski -(1841-1914) pierwszy kierownik najstarszej szkoły ludowej na Podgórzu, długoletni radny m. Podgórze, 1884 inicjator prac nad utworzeniem parku na terenie d. kamieniołomu na Krzemionkach (obecnie noszący jego imię), społecznik – założyciel Tow. Wzajemnej Pomocy „Rodzina”, Tow. Upiększania Podgórza i Stow. Pożyczkowo-Oszczędnościowego „Wzajemna Pomoc”. Michał Jordan Stokowski (1763-1840) – prawnik i twórca polskiego języka prawniczego, oficjalny tłumacz austriackich kodeksów na język polski, podkomorzy i konsyliarz, arcystolnik Królestwa Galicji i Lodomerii. Jego unikalny nagrobek jako jedyny został przeniesiony ze starej części cmentarza, następnie został zdewastowany i rozbity. Herman Batruch (1795-1867) – przemysłowiec, właściciel pierwszego w Krakowie młyna parowego, ewangelik żydowskiego pochodzenia. Agnieszka Jałbrzykowska – założycielka pierwszej pensji dla dziewcząt na Podgórzu.
Spoczywają tu również burmistrzowie Podgórza: Józef Chrystian Zoll (1803-1872), Ferdynand Seeling, Emil Serkowski (1822-1900) i Franciszek Maryjewski, vice-burmistrzowie: Stefan Kaczmarski i Franciszek Andrzej Rechman liczni radni i urzędnicy, m.in. Marceli Cieślicki (asesor miejski). Znajdują się również groby malarzy Wojciecha Eliasza i jego syna Władysława Eliasza -Radzikowskiego oraz Aleksandra Kotsisa. Wśród uczestników powstania styczniowego wymienia się Ludwika Zolla (1844-63) studenta UJ, który zmarł w wyniku poniesionych w powstaniu ran. Jako ostatni na tutejszym cmentarzu w 1986 r. został pochowany Ferdynand Zoll, major AK. Grobowiec Zollów jest ostatnim, najwyżej położonym i najbardziej charakterystycznym dla Starego Cmentarza. Po raz pierwszy cmentarz został znacznie okrojony w latach okupacji w związku z budową przez Niemców linii klejowej. Do decydującego uszczuplenia cmentarza doszło w wyniku poprowadzenia nowej ulicy Telewizyjnej (obecnie Powstańców Śląskich) powstałej w latach 1976-79. Obecny teren cmentarza zajmuje 0,38 arów tj. 25% pierwotnego obszaru – mocno zdewastowany i niszczony również w latach 90-tych. Spośród 424 znanych nazwisk pochowanych, w 1985 r. udało się odczytać 217. Część grobów ze starej części cmentarza została przeniesiona, przy czym w miejsce zabytkowych grobowców powstały jednolite lastrykowe grobowce i nagrobki, obecnie często porozbijane i zniszczone, z zatartymi napisami.
Cmentarz Podgórski
W chwili, gdy na starym cmentarzu wyczerpały się miejsca i nie było możliwości jego poszerzenia, w 1900 r. założono nowy cmentarz dla mieszkańców Podgórza oraz okolicznych wsi. Zlokalizowany został na malowniczym terenie u stóp kopca Krakusa. W latach 1905 – 1907 wzniesiony został dom przedpogrzebowy połączony z kaplicą, pełniący swe funkcje do dziś. Kilkakrotnie dokonywano poszerzeń cmentarza. Aktualnie zajmuje on powierzchnię 8,33 ha. Na cmentarzu znajdują się trzy pomniki: głaz upamiętniający pochowanych w latach 1914 – 1918 żołnierzy armii austriackiej, pomnik legionistów 1,2 i 3 Brygady oraz pomnik harcerzy III Drużyny Podgórskiej, poległych podczas okupacji.
Spoczywają tutaj między innymi: Antoni Mateczny-budowniczy, Tadeusz Szafran-wybitny artysta ceramik, Andrzej Swaryczewski -architekt badacz i konserwator zabytków Krakowa, Janina Ipohorska – pisarka, wieloletnia redaktorka współtworząca formułę „Przekroju”, Eugeniusz Ralski profesor Akademii Rolniczej, współorganizator tajnego Wydziału Rolniczego UJ podczas okupacji oraz sportowiec Józef Kałuża, olimpijczyk, kapitan Polskiego Związku Piłki Nożnej, Paweł Turnus- malarz i rzeźbiarz, Władysław Poturalski właściciela pierwszej w Podgórzu księgarni, wypożyczalni oraz składu nut.
Cmentarz założony w 1917 r., jako parafialny przy Parafii p.w. Matki Bożej Dobrej Rady. Od 1985r. jest cmentarzem komunalnym. Zajmuje powierzchnię 3,03 hektarów. Do nielicznych przykładów rzeźby cmentarnej należą figura Chrystusa Frasobliwego na grobie Rysiów z 1933r. oraz figura aniołka na grobie 20-letniej Weroniki Pazdurowej. Najstarsze zachowane groby pochodzą z końca II dekady XX wieku.
Cmentarz Prądnik Czerwony
Jest jedną z dwóch, obok Cmentarza w Grębałowie, nekropolii założonych po wojnie
w związku ze znacznym rozwojem terytorialnym i demograficznym Krakowa. Cmentarz zlokalizowany został na gruntach dzielnicy Prądnik Czerwony a jego potoczna nazwa Batowice wzięła swój początek od wsi Batowice, obecnie włączonej w granice Krakowa.
Pierwsze pochowanie odbyło się tutaj w lipcu 1966 r. W 1978r. od strony ul. Reduty wybudowano budynek administracyjny wraz z niewielkim pomieszczeniem, które zaadaptowano na kaplicę cmentarną. W październiku 1998r. ukończono prace nad obiektem ceremonialno-administracyjnym, wg projektu znanego krakowskiego architekta, Romualda Loeglera. Na cmentarzu znajdują się kolumbaria na urny.
Rocznie odbywa się tutaj około 1600 pogrzebów. Na cmentarzu pochowani są: Andrzej First – mistrz polski w kickboxingu, Bogdan Łyszkiewicz – muzyk zespołu Chłopcy z Placu Broni, Andrzej Zaucha – znany piosenkarz i aktor, Michał Łysek – brutalnie zamordowany student matematyki UJ, Wincencja i Kornelia Polówne, wnuczki wybitnego poety, spoczywającego w Krypcie Zasłużonych na Skałce, Małgorzata Świrska -siostrzenica Marii Konopnickiej. Swoją kwaterę mają żołnierze WP i AK. Obecnie zajmuje on powierzchnię 41,75 ha.O
Cmentarz Grębałów
Zajmuje powierzchnię 23,74 hektara. Pierwsze pochówki miały tutaj miejsce w październiku 1964 r. Cmentarz liczy około 28 tys. grobów. Dwie kwatery przeznaczono dla członków ZBoWiD, na jednej z nich ustawiono w 1986 r. niewielki pomnik z kamiennych fragmentów zniszczonego przez Niemców Pomnika Grunwaldzkiego. Spoczywają tutaj ofiary stanu wojennego – Bogdan Włosik i Ryszard Smagur.
Cmentarz Bronowice
Założony w 1909 r., zlokalizowany został na łagodnym stoku wzgórza Pasternik jako cmentarz parafialny. Po wojnie przejęty pod zarząd komunalny. Aktualnie zajmuje powierzchnię 2,47 ha. Pochowano tutaj ponad 8 tys. osób. Cmentarz ten w szczególny sposób powiązany jest z legendą literacką „Młodej Polski”.
Na wprost głównej bramy znajduje się okazały grobowiec rodziny Tetmajerów, w którym pochowany jest poległy w 1920 r. na Wołyniu porucznik ułanów Jan Kazimierz Tetmajer, w 1923 r. jego ojciec -poeta, malarz polityk Włodzimierz Tetmajer – słynny gospodarz w „Weselu” Wyspiańskiego. W pobliżu znajduje się grób rodziny Rydlów: Lucjana i jego siostry Heleny, dzieci poety. Na cmentarzu pochowani są: Franciszek Machalski- iranista, Jan Stanisław Bujak – etnograf, Grzegorz Leńczyk – archeolog, Kazimierz Łaskawsi – scenograf. Cmentarz jest również miejscem spoczynku starych chłopskich rodów oraz wielu żołnierzy Legionów, WP i AK.
Cmentarz Mydlniki
Jest jednym z najmniejszych cmentarzy komunalnych w Krakowie, który zajmuje powierzchnię 1,20 hektara. Został założony przed 1934r. jako cmentarz parafialny przy Parafii p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Najstarszym grobem jest mogiła Felicjana Darowskiego. W zarząd komunalny przeszedł w 1983 r.
Cmentarz Wola Duchacka
Cmentarz założony w 1922 r., zajmuje powierzchnię 1,25 hektara. Kaplicę cmentarną wybudowano w 1939r. Na cmentarzu znajduje się krzyż „W hołdzie pomordowanym w Katyniu oraz obozach zagłady, w hołdzie poległym Polakom na frontach świata w latach 1939-1945.” postawiony w 1992r. z inicjatywy mieszkańców Woli Duchackiej i Łagiewnik.
Cmentarz Kobierzyn- Lubostroń
Pierwsze pochówki odbyły się tutaj w 1933 r. Powierzchnia cmentarza wynosi 0,42 hektara. Początkowo nekropolia ta była cmentarzem parafialnym należącym do Parafii p.w. Matki Boskiej Królowej Polskiej. Pochowany został tutaj ks. Kanonik Lupa- I proboszcz miejscowej parafii, więzień obozów hitlerowskich.
Cmentarz Maki Czerwone
Cmentarz administrowany przez ZCK od 1985 r., powstał najprawdopodobniej w 1917 r. przy ówczesnym Zakładzie Psychiatrycznym. Spoczywają tutaj anonimowi pacjenci, lekarze i pielęgniarki tego zakładu. Na cmentarzu znajduje się również wspólna mogiła uwieńczona obeliskiem pacjentów szpitala kobierzyńskiego-ofiar hitlerowskiej egzekucji dokonanej w 1942 r. Najstarszym grobem jest mogiła Marii Juchniewiczowej – siostry I marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, odnowiona w 80- rocznicę jej śmierci. Powierzchnia cmentarza wynosi 1,27 ha.
Cmentarz Podgórki Tynieckie
Centrum Pogrzebowe “KLEPSYDRA” z Łodzi realizuje Cmentarz Komunalny w Podgórkach Tynieckich w Krakowie przy ul. Wielogórskiej 16. Projekt realizowany jest w ramach umowy partnerstwa publiczno-prywatnego z Gminą Miejską Kraków. Inwestycja podzielona jest na cztery etapy: I etap: Obiekt Krematorium z Salą pożegnań, II etap: Cmentarz Komunalny (ok. 2 ha) oraz kolejna część obiektu przeznaczona na administrację Cmentarza i Kaplicę ceremonialną, III etap: Kolejna część Cmentarza (ok. 2 ha), IV etap: Kolejna część Cmentarza (ok. 5 ha). Inwestycja wychodzi naprzeciw potrzebom mieszkańców, którzy nie posiadają miejsca pochówku na dotychczasowych cmentarzach miejskich w Krakowie, oraz ograniczy koszty związane z organizacją pogrzebu w formie kremacji.
W pierwszym etapie powstała spopielarnia zwłok. Instalacja została uruchomiona w marcu 2016 roku. Po budowie spopielarni, został zrealizowany kolejny etap inwestycji cmentarnej w Podgórkach Tynieckich, czyli budynek administracyjno-usługowy i ceremonialny oraz ok. 2 ha cmentarza z kolumbariami wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną, oświetleniem parkowym i alejkami. W kolejnych latach zostanie zagospodarowany pozostały obszar cmentarza.
