Teresa i Andrzej Starmach, właściciele jednej z najważniejszych polskich galerii sztuki, zdecydowali się przekazać znaczącą część swojej gromadzonej przez lata prywatnej kolekcji dwóm krakowskim instytucjom. To największy po 1989 r. dar przekazany do publicznych zbiorów. Wartość tej kolekcji szacowana jest na 50 mln zł.
Uroczyste podpisanie aktu donacji odbyło się w poniedziałek, 26 lutego, o godz. 12.00 we foyer sali Obrad Rady Miasta Krakowa im. Stanisława Wyspiańskiego. Wzięli w nim udział donatorzy – Teresa i Andrzej Starmachowie, prezydent Krakowa Jacek Majchrowski oraz dyrektorzy obu obdarowanych instytucji – Maria Anna Potocka z MOCAK-u oraz Marek Świca z MuFo.
Przekazując część zbiorów do instytucji publicznych, nie stawiając jednocześnie wymagań dotyczących sposobu ich ekspozycji (w analogicznych sytuacjach darczyńcy często zobowiązują instytucje do prezentowania prac w określonym wymiarze czasowym oraz formie prezentacji), Teresa i Andrzej Starmachowie podjęli wyjątkową decyzję. Dzięki ich hojności, krakowskie instytucje – a co za tym idzie również publiczność, zyskają dostęp do prac, które staną się dobrem wspólnym.
W 1989 roku Teresa i Andrzej Starmachowie otworzyli w Krakowie jedną z pierwszych prywatnych galerii sztuki w Polsce. W kamienicy pod Orłem przy Rynku Głównym wystawiali takich artystów, jak Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Maria Stangret, Jonasz Stern czy Roman Opałka. W 1995 roku zakupili i wyremontowali budynek Domu Modlitwy Zuckera w Podgórzu.
Przeprowadzka była przejściem z centrum na peryferia, jednak ranga i program Galerii Starmach zapewniły rozpoznawalność adresowi przy Węgierskiej zarówno w skali miasta, jak i kraju. W ciągu wieloletniej działalności galerii prezentowano tam m.in. prace Nobuyoshiego Arakiego, Andy’ego Warhola, Magdaleny Abakanowicz, Jerzego Nowosielskiego i Mirosława Bałki.
– Moim zdaniem najlepsze kolekcje nie powstają z wyrachowania i chęci zysku, ale z miłości do sztuki – mówi Andrzej Starmach. Właśnie dlatego kolekcjonować Starmachowie zaczęli jeszcze długo przed założeniem pierwszej galerii, w latach 70., regularnie powiększając swoje zbiory. Teraz, po latach, zdecydowali się na wyjątkowy krok, o skali bezprecedensowej w historii polskiego muzealnictwa po 1989 r.: część swojej kolekcji przekazują jako dar Krakowowi. Prace autorstwa 26 artystów trafią do zbiorów dwóch miejskich instytucji – Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK i MuFo, czyli Muzeum Fotografii w Krakowie.
W kolekcji Starmachów znajdują się prace fundamentalne dla sztuki polskiej 2 połowy XX wieku, w których materializują się najważniejsze prądy intelektualne tego czasu. Przekazując część zbiorów do instytucji publicznych, nie stawiając jednocześnie wymagań dotyczących sposobu ich ekspozycji (w analogicznych sytuacjach darczyńcy często zobowiązują instytucje do prezentowania prac w określonym wymiarze czasowym i formie), Teresa i Andrzej Starmachowie podjęli wyjątkową decyzję. Dzięki ich hojności, krakowskie instytucje, a co za tym idzie również publiczność, zyskają dostęp do prac, które staną się dobrem wspólnym.
Historia zna przypadki przekazywania dzieł przez prywatnych kolekcjonerów do publicznej instytucji, a jednak szukając w polskiej historii sztuki daru podobnej rangi, musimy się cofnąć o ponad sto lat. W 1920 r. Feliks „Manggha” Jasieński przekazał swoją kolekcję Muzeum Narodowemu w Krakowie, obejmującą zarówno imponujące zbiory sztuki Dalekiego Wschodu, jak i dzieła współczesnych Jasieńskiemu artystów: Stanisława Wyspiańskiego, Leona Wyczółkowskiego, Jacka Malczewskiego. W darze Teresy i Andrzeja Starmachów również znajdują się prace o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej kultury. Po raz pierwszy przekazane prace będzie można podziwiać na wystawie z okazji otwarcia po remoncie Galerii Bunkier Sztuki na początku 2024 r.
Artyści, których dzieła zostały przekazane MOCAK-owi: Magdalena Abakanowicz, Mirosław Bałka, Marek Chlanda, Marta Deskur, Stanisław Dróżdż, Władysław Hasior, Julian Jończyk, Tadeusz Kantor, Edward Krasiński, Piotr Lutyński, Marzena Nowak, Jerzy Nowosielski, Jadwiga Sawicka, Mikołaj Smoczyński, Grzegorz Sztwiertnia
Artyści, których dzieła zostały przekazane MuFo: Tomasz Ciecierski, Marta Deskur, Piotr Jaros, Andrzej Lachowicz, Przemysław Pokrycki, Robert Rumas, Jadwiga Sawicka, Jacek Maria Stokłosa, Jan Tarasin, Andrzej Wełmiński, Krzysztof Zieliński
Teresa i Andrzej Starmachowie są mecenasami Muzeum Fotografii od roku 2019. Zbiór fotografii i innych dzieł sztuki ofiarowanych przez nich MuFo był przekazywany etapowo do kolekcji muzeum i obejmuje obecnie prace 13 artystów. Na ponad 80 dzieł składają się 373 obiekty muzealne, w tym cykle (220 zdjęć Jacka Marii Stokłosy, 32 Jana Tarasina, prace Mikołaja Smoczyńskiego), prace w formie złożonych instalacji i obrazów (autorstwa Marty Deskur, Roberta Rumasa) czy monumentalny obraz Tomasza Ciecierskiego.
A już od czwartku, 29 lutego, dar będą mogli podziwiać wszyscy miłośnicy sztuki – „Daj mi wszystko. Wystawa daru Teresy i Andrzeja Starmach dla muzeów krakowskich” zostanie otwarta w zmodernizowanym budynku Bunkra Sztuki.
Patrycja Bliska
Jak zaaranżować ergonomiczne miejsce pracy przy użyciu mebli modułowych?
