Rekonstrukcję słynnej Lucy, australopiteka – przodka człowieka rozumnego (Homo sapiens), która żyła 3,2 mln lat temu w Afryce, można oglądać w Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
– Rekonstrukcję modelu hominida wykonała firma „Kamyk” z Ostrowca Świętokrzyskiego, na podstawie odlewu czaszki neandertalczyka (ok. 40-letniego mężczyzny, żyjącego ok. 60 000 lat temu) odkrytej wraz z niemal kompletnym szkieletem postkranialnym przez A. i J. Bouyssomie oraz J. Bonnevala w 1908 roku w jaskini La Chapelle-aux Saints (Francja) – opowiada dr Anna Matwiejuk, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego im. Profesora Andrzeja Myrchy.
Każdy szczegół rekonstrukcji na etapie prototypu był konsultowany ze specjalistami (antropologami) z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wykonaniu prototypu w materiałach plastycznych, powstała forma silikonowa, w której później odlany został model.
Fot. UJ
Przygotowanie silikonowych modeli jest niezwykle czasochłonne. Pierwszym etapem jest dokładne poznanie budowy szkieletu rekonstruowanego gatunku, co pozwala na wykonanie stalowej konstrukcji, dzięki której model zachowa postawę typową dla danego gatunku. Następnie na tak wykonanym szkielecie wewnętrznym wykonywany jest prototyp – nakładane są warstwy plasteliny i modeliny w celu odwzorowania z najdrobniejszymi detalami muskulatury osobnika i skóry wraz z jej zmarszczkami i zagięciami. Kolejny krok to zdjęcie z modelu silikonowej formy, która posłuży do wykonania odlewu. Odlany model składa się z wielu warstw silikonu, który świetnie imituje skórę, jej zróżnicowane rozmieszczenie barwników, przebarwienia i niedoskonałości. Następnie na nagim, silikonowym modelu montowane są włosy. Ten żmudny proces wykonuje się za pomocą igły i szydełka włos za włosem. Po tym pozostaje drobny retusz, charakteryzacja i model zaczyna własne życie. Rzeźbiarką, która poświęciła setki godzin pracy nad każdą zmarszczką i wykonała wymienione rekonstrukcje, jest Ewa Stawiarska.
Neandertalczyków cechowała krępa budowa ciała i wzrost około 160 cm. Budowa ciała stanowiła ewolucyjną adaptację do zimnych i suchych środowisk. Charakterystyczne były silnie rozwinięte wały nadoczodołowe i szeroki, duży nos, większa głowa bez wystającej brody.
Szkielet Lucy stanowił mieszankę cech prymitywnych (małpich) oraz współczesnych (ludzkich). Posiadała krótkie kończyny dolne, długie ramiona i palce przystosowane jeszcze do nadrzewnego trybu życia. Mimo to potrafiła swobodnie poruszać się w pozycji pionowej na dwóch kończynach, a budowa jej miednicy nie różniła się istotnie od ludzkiej. Łukowato wygięta stopa sugerowała również, że poruszała się chodem zbliżonym do ludzkiego. W chwili śmierci Lucy była osobnikiem dorosłym, o czym świadczy zakończony proces wzrostu kości oraz lekko starte zęby trzonowe. W jej diecie dominowały rośliny, owoce oraz nasiona. Wiodła więc typowo zbieracki tryb życia pośród roślinności afrykańskiej sawanny. Przyczyną śmierci był prawdopodobnie upadek z drzewa, gdyż na kościach ujawniono ślady złamania i pęknięcia charakterystyczne dla osób spadających z dużej wysokości. Choć nadal nie wiemy, czy Lucy była bezpośrednim przodkiem Homo sapiens, to odkrycie jej szczątków znacząco poszerzyło naszą wiedzę na temat najwcześniejszego rodowodu człowieka.
Gatunek Australopithecus afarensis, czyli południowej małpy człekokształtnej z Afaru, zamieszkiwał Afrykę Wschodnią w okresie ok. 3,7-1,3 mln lat temu. Najwięcej skamieniałości odnaleziono na obszarze Etiopii i Tanzanii. Najsłynniejszą przedstawicielką gatunku jest Lucy, której fragmenty szkieletu odnalezione w 1974 r. w pobliżu wioski Hadar w Etiopii. Wiek tego znaleziska szacuje się na 3,2 mln lat. Historia jej imienia pochodzi od cieszącej się wówczas dużą popularnością piosenki Beatlesów pt. „Lucy in the Sky with Diamonds”. Niezwykle dobrze zachowany szkielet Lucy zupełnie przewartościował naszą wiedzę. Dokładnie 47 kości, które opisano jako kompletny w 40 procentach szkielet pozwolił bowiem zrozumieć, jaki był sposób poruszenia się tego hominina, jak wyglądał, co jadł, jakie tereny mógł zamieszkiwać oraz w jakich strukturach społecznych mógł funkcjonować. Liczba zachowanych kości pozwoliła ustalić, że Lucy mierzyła zaledwie 110 cm i ważyła 28 kg, a pojemność jej mózgu zbliżona była do współcześnie żyjących szympansów.
Patrycja Bliska
